Mùa Trôi Trên Quang Gánh

Khi cái rét bắt đầu đặc quánh lại, lá đỏ cong veo gieo mình xuống mặt đường khô nứt nẻ, chim vội vã tìm nơi trú ẩn, lũ chúng tôi vội vã với những môn thi học kì 1, người lớn tất bật lo toan cho xong công, xong nợ, ấy là khi năm đã ngả về cuối. Bao giờ cũng vậy, qua một đêm chong đèn cau mày tính toán, thế nào sáng hôm sau mẹ tôi cũng bắt tay vào việc lôi từ trên gác bếp ra và cọ rửa đến sáng bóng những chiếc nồi cả năm mới dùng đến một lần, ấy là dịp Tết.

Không thể thu chân tay ngồi nhìn mẹ làm một mình, cả lũ ùa vào, đứa kéo nước, đứa tìm xơ mướp, đứa xúc cát, đứa khiêng đứa vác, chả mấy chốc, khắp sân la liệt như sắp có cỗ. Rồi đến việc lau bóng đèn điện đầy bồ hóng cho căn bếp sáng trưng, cuối cùng là xúc hết tro bếp đầy tú ụ của năm cũ đổ đi. Nhưng, Tết vẫn chưa về. Mẹ lại an ủi, cứ ngủ đi, sau đêm nay, Tết sẽ gần thêm tí nữa. Quả vậy, hôm sau, góc bếp đã có mấy nải chuối xanh nằm ngay ngắn trên lượt lá khô nâu sẫm. Năm nay trời rét đậm nên mẹ mua sớm, sợ gần Tết đắt. Phải năm nào trời đột nhiên chuyển gió nồm nam, nắng loe lên ấm nóng, chuối chín rùng rục, chúng tôi mừng hớn hở vì được chén còn mẹ thì thắt lòng lo lắng. Quả chuối, quả cau, quả quất tăng chóng mặt từng ngày, phải mua thêm thứ gì là mất thêm vài chục bạc, lạm vào số tiền ít ỏi mà mẹ phải chắt chiu, thậm chí đi đòi nợ rát cổ hoặc vay mượn mỏi chân mới có. Hôm sau, hôm sau nữa, khi thì quả gấc đỏ chót, lúc lại ống giang xanh thẳng tắp, lúc bó lá dong cuộn chắc, tụ tập cả về trong bếp. Rồi thì miến, mộc nhĩ, nấm hương, gạo nếp, đỗ xanh rủ nhau chất lên các kệ. Đêm nào trước khi đi ngủ mẹ còn phải kiểm tra lại kĩ cửa rả, thùng thạp xem có hở chỗ nào, chuột có thể vào cắn mất thứ gì hay không. Nhất là đàn gà, chẳng may trúng gió hoặc chuột tha, rắn cắn mất con nào thì vừa toi công cả năm chăm bẵm, lại còn mất ăn Tết nữa. Nằm kĩ trên giường, nghe ngóng tiếng gió lùa, đếm bước chân mẹ bồn chồn lo lắng ngoài hiên, chúng tôi cứ ngỡ Tết đã về bên hàng rào, rồi trong giấc mơ, tiếng pháo chào giao thừa như đã chập chờn đì đoạch.

Cứ tưởng, sau bữa cúng ông Công, ông Táo là Tết ngay rồi, vậy mà vẫn phải đi học, vẫn cứ cái tâm trạng háo hức, về nhà thì mong đến trường, đến trường lại mong về nhà mau mau, như thể Tết là ông khách phương xa đã về chơi, đã chờ sẵn mình ở nhà để đưa quà cho vậy. Dư vị của bữa cỗ 23 tháng Chạp đã tan từ lâu trên những chiếc lưỡi háu ăn, vại dưa hành muối đã chua sộc lên tai, lên óc. Thế mà, căn bếp vẫn lại trở về im lìm, như một đội quân nín thở chờ hiệu lệnh của vị tổng chỉ huy, như rạp hát đã sẵn sàng, chỉ chờ kéo màn lên vậy. Sáng 27 Tết, cố nằm rốn thưởng thức ngày đầu tiên được nghỉ Tết thì tiếng mẹ reo vui hồ hởi vọng lên từ bếp. Cành đào phai mẹ mua đẹp quá, nụ hồng chúm chím, nụ con xanh mướt ken dầy trên nhánh cành khẳng khiu. Bố loay hoay châm rơm đốt gốc, mùi nhựa đào nồng nồng cháy xèo tỏa lên ấm kì lạ. Thế là Tết đã về.

Tết đã về, nghĩa là suốt ngày con đường của mẹ như nối thẳng từ chợ tới bếp. Không ninh xương hầm măng thì lại nấu đông, kho cá. Nồi bánh chưng đã chất lên rồi, mẹ vẫn ngồi bẻ lá, ninh đỗ để gói bánh gai, bánh dợm. Sáng sớm ngày ra đã thấy mẹ ngồi trong bếp, cứ như thể suốt đêm qua thức cùng bếp mà chờ Tết vậy. Khi đàn con tỏa đi các hướng để khoe bánh chưng con, nhôm nhoam ăn thử bánh dợm, dính răng lằng nhằng hay đá binh binh quả bóng làm từ bong bóng lợn thì cũng là lúc mẹ bắt tay vào chế biến các món ăn cho ba ngày Tết. Chả nướng, nem rán, chân giò, mọc... cứ la liệt bày ra. Lũ chúng tôi, đứa nào cũng thi thoảng chạy về, ngó nghiêng một tí nhưng chẳng ai dám động tay vì còn cúng cụ. Năm nào làm tất niên buổi trưa thì buổi chiều, bếp đỏ lửa với nồi nước lá mùi già lúc nào cũng sôi sùng sục, xông bớt mùi thức ăn lưu cữu trên khắp gác bếp. Năm nào cúng tất niên vào buổi chiều, có khi giao thừa rồi, tôi vẫn ngửi thấy mùi thức ăn còn bám trên người mẹ. Vì xoay xỏa xong bữa cúng, dọn dẹp xong nhà cửa bếp núc, cũng là lúc mẹ lại bắt đầu thổi xôi, luộc gà chuẩn bị mâm cúng ngoài trời lúc sang canh. Hình như, khi chúng tôi đi ngủ, mẹ vẫn còn dưới bếp. Mẹ tiễn năm cũ trong căn bếp quen thuộc, cầu mong mọi điều buồn tủi, nghèo khó sẽ qua đi trong căn bếp.

Và đương nhiên, sáng mồng một Tết, khi trở dậy, tôi đã thấy mẹ trong bếp tự khi nào. Mẹ đón năm mới cũng trong căn bếp nồng ấm, sực mùi thức ăn và bồ hóng. Chắc mẹ chả ước gì đâu, chỉ khấn trời cho chồng con khỏe mạnh, làm ăn khấm khá hơn để không chỉ Tết mà ngày nào mẹ cũng được nấu thật nhiều món ngon, chuẩn bị mâm cỗ thật đầy để cúng tổ tiên, để chồng con được ăn no, ăn ngon. Tết của mẹ bắt đầu từ bếp. Tết của tôi cũng bắt đầu khi nhìn thấy mẹ trong căn bếp đó.

HẾT.