Chương 35
Bầu trời ở Đài Bắc rất tối nhưng ánh sáng lại rất phổ biến, nếu không ngại điên đảo thiên địa, cũng có thể cho rằng đây là phồn tinh tự cẩm
, dù sao khi vòng đu quay đi tới điểm cao nhất cũng đừng nhắc tới những truyện khác.
“Hồi còn nhỏ luôn khinh thường vòng đu quay và ngựa gỗ xoay tròn, cảm thấy thập phần nhàm chán, nhưng mụ mụ rất thích, vì thế không có biện pháp, luôn bị kéo đi cùng.” Cận Thần ngưng thần nhìn ra ngoài cửa sổ, trên mặt lại hiện ra biểu tình hoảng hốt.
Chí Hạo trong lòng cuống cuồng, yết hầu giống như bị một đống sợi len loạn xạ chắn ngang, đợi cho giảm bớt được trùng vây lao ra, cư nhiên vẫn chỉ là ba chữ kia:“Thực xin lỗi.”
Cận Thần bất đắc dĩ:“Sao em cũng chỉ nói ‘ thực xin lỗi ’ vậy?”
“Ừ!” Chí Hạo đại quẫn.
“Miệng ngốc như thế, năm đó sao tán được bạn gái a?”
“Cho nên vẫn bị đá.” Chí Hạo ăn ngay nói thật.
“Thật sự là đáng thương!” Cận Thần mỉm cười, tùy tay vuốt loạn tóc Chí Hạo.
Chí Hạo trong lòng vẫn còn có một nghi vấn, nếu đã như vậy liền đánh bạo hỏi ra:“Vì sao anh thích em?”
“Là em thích anh trước a!” Cận Thần lại lộ ra vẻ mặt kinh ngạc.
“Anh sớm biết rằng em thích anh sao?” Chí Hạo kích động.
“Anh cũng không phải người mù.” Cận Thần cười yếu ớt.
“Chính là……” Chí Hạo lấy lại bình tĩnh:“Nhiều người thích anh như vậy, vì cái gì lại chọn em?”
“Không biết…… Cảm thấy rất thoải mái, không nghĩ cự tuyệt, cho nên liền……”
“Nhưng bọn họ đều xinh đẹp như vậy……” Không thể trách cậu tự ti, có vài vị, thật là nghiêng nước nghiêng thành.
Cận Thần cười rộ lên, vươn tay sờ sờ hai má Chí Hạo:“Có xinh đẹp hay không, nhìn mãi cũng chỉ có như thế, huống chi em lại không khó nhìn nha.” Lời này cũng không phải là lời an ủi cho cậu vui vẻ, Chí Hạo ngày thường thanh tú, mi dài mắt phượng, mũi thẳng, hảo hảo chỉnh sửa lại một chút cũng thành một gã tiểu sinh anh tuấn.
“Nhưng tính em nóng nảy, người lại ngốc, miệng thì không khéo, không có tình thú, cũng không phải là người đứng đầu không biết đi chơi thế nào, ngay cả an ủi người khác cũng không biết nói……” Chí Hạo càng nói càng nhỏ, tự mình cũng bắt đầu khinh thường bản thân mình.
“A, nhiều khuyết điểm như vậy……” Cận Thần làm ra bộ dáng đau đầu:“Bất quá cũng tốt, dù sao khuyết điểm của em nhiều hơn, nhưng em lại tự biết chiếu cố bản thân, anh cũng không cần cố gắng duy trì hình tượng, bố trí các loại trò chơi làm em vui vẻ.”
“Vậy là anh chăm sóc em ít hơn bọn họ!?” Chí Hạo hiển nhiên còn chưa đủ ngốc.
“Anh bạn à, em sẽ không thích mấy thứ chăm sóc này đâu.” Cận Thần có chút bất đắc dĩ.
Cũng phải…… Chí Hạo nhíu mày, nhưng trong lòng vẫn có nho nhỏ bất bình.
Vòng đu quay chạy rất chậm, cảnh vật di chuyển từng tấc, chỉ cảm thấy thời gian cùng không gian đều trở nên xa xôi.
Kim tịch hà tịch hề?
Kim nhật hà nhật hề?
Sơn hữu mộc hề mộc hữu chi, tâm duyệt quân hề quân bất tri. (**)
Chí Hạo nhớ rõ hồi nhỏ mụ mụ cậu vẫn hay hát những câu hát đó, lúc cậu còn rất rất nhỏ, mụ mụ thường ôm cậu, hát khúc ca trong mưa cùng ánh dương ở miền Nam Đài Loan, mãi thật lâu sau cậu mới biết được ca từ đó có từ rất xa xưa, là một chuyện xưa vĩnh hằng.
Chiều tối hôm nay, người cậu si mê đang ở bên cạnh, cậu hẳn phải rất thỏa mãn, nhưng người này lại rất quái lạ, anh hoàn toàn không hiểu suy nghĩ của cậu, tựa hồ có thể nhận bất cứ thứ gì, vô luận chuyện thương tâm đến như thế nào, từ trong miệng anh nói ra đều giống như tự thuật, toàn bộ không kịch liệt oán giận, cũng không ghi hận bất luận kẻ nào.
“Khi chia tay anh
cũng không buồn sao?”
“Đương nhiên sẽ.” Cận Thần hoàn toàn hiểu được cậu muốn nói gì:“Dù gặp gỡ như tình thiên phích lịch đánh tới, chia tay cũng sẽ thấy trống rỗng, tay chân vô lực. Bất quá thời gian có thể xóa đi hết thảy, dù là chuyện gì cũng phải sống tiếp, ba ngày là có thể buông.”
“Chỉ là có người sẽ rối rắm cả đời.” Chí Hạo vẫn nhớ tới mẹ, ở Nam Đài Loan không khí ẩm ướt trút hơi thở cuối cùng, trong mắt vẫn có thù hận sâu đậm.
“Anh tương đối dễ thông suốt.”
A, quả nhiên, anh không có chuyện gì là khó thông suốt sao?
Chí Hạo tin tưởng, nếu có một ngày cậu rời anh đi, người này quyết không có ba giây buồn thương, cũng không cần ba ngày đã khôi phục. Tâm tình cậu uể oải, vươn tay chặt chẽ ôm lấy bả vai anh, không chịu buông tay.
“Làm sao vậy?”
“Không cần ồn!” Chí Hạo nhíu mày, ngẩng đầu hôn lên môi anh, mặc kệ nó. Dù sao đôi môi này hiện tại cậu còn có thể dùng, vậy hưởng thụ rồi nói sau.
“Kỹ thuật của em có tiến bộ.” Cận Thần nheo mắt lại.
“Có ý gì, là nói nguyên lai kĩ thuật của em thực tồi sao?”
Chí Hạo vén tay áo tái chiến, dùng hết thế võ can mình, rốt cục Cận Thần đè lại tay cậu, nhẹ giọng thở dốc, bỡn cợt nói:“Em tính ở trong này làm sao?”
Chí Hạo mặt tối sầm, bất mãn vùi đầu vào tay, Cận Thần ha hả cười, đưa cậu ôm vào l*иg ngực.
Cậu nhóc này, Cận Thần có nét kinh ngạc nhàn nhạt, anh cũng không phải là lão chủ chứa, cũng không thích cùng người khác tan vỡ, lúc đó cũng rất khổ sở, nhưng anh không thích làm người đáng thương.
Không cần tố khổ để tranh thủ sự đồng tình, không cần giả đáng thương, nếu lame vậy thì lâu ngày chính mình cũng sẽ tin tưởng, mình là một người đáng thương
Nhưng, ánh mắt Chí Hạo nóng bỏng mà chân thành lại làm anh trở nên yếu đuối, kể ra được chuyện xảy ra lúc ấy, tựa như có cảm giác thoải mái, giống như khóc ra được nước mắt, đây là điều mà thật lâu anh chưa từng trải qua.
——————————————————————–
(**) Trích trong: Việt Nhân Ca
今夕何夕兮，搴舟中流。
今日何日兮，得与王子同舟。 蒙羞被好兮，不訾诟耻。 心几烦而不绝兮，得知王子。 山有木兮木有枝，心悦君兮知不知？ – Kim tịch hà tịch hề, Khiên chu trung lưu Kim nhật hà nhật hề, đắc dữ vương tử đồng chu Mông tu bị hảo hề, Bất tư cấu sỉ Tâm cơ kỷ phiền nhi bất tuyệt hề, Đắc tri vương tử Sơn hữu mộc hề, Mộc hữu chi Tâm duyệt quân hề, Quân bất tri… – Chiều hôm nay là chiều gì vậy! Em chèo thuyền nhỏ bơi giữa dòng Ngày hôm nay là ngày gì vậy! Em được cùng thuyền với vương tử chàng! Vương tử thích em chăng? Em không nghĩ gì khác. Em ngây ngô khờ dại Chẳng ngờ lại gặp được chàng! Trên núi có cây, trên cây có cành! Mà lòng em mến chàng, chàng lại chẳng hay.
Thấy sự tích cảm động nên nhét dzô
’Việt Nhân Ca’ trôi qua thời Xuân Thu, vang vọng ở đất Sở. Người con gái nước Việt tay khua đôi mái chèo, đẩy từng gợn sóng lăn tăn. Lời ca nàng chứa chan mến yêu, sóng mắt nàng đong đầy khát vọng, nhưng con tim nàng thẹn thùng tự ti. Trong cuốn kỳ thư ‘Thuyết Uyển’ có ghi chép câu chuyện này, vương tử nước Sở là Ngạc Quân Tử Tích cuối cùng đã xao xuyến bởi lời ca, mỉm cười ôm người con gái vào lòng.
Chàng hoàng tử bạch y như tuyết, ẩn sau chiếc mặt nạ đã đánh mất nụ cười. ‘Việt Nhân Ca’ của chàng là nỗi đau đớn về cái chết của người cha, sự nghi ngờ về âm mưu của người chú soán ngôi. ‘Việt Nhân Ca’ của chàng đã bị vùi kín dưới ánh đao ánh kiếm.
Chàng hát cho ai nghe đây? Ai muốn nghe? Ai chịu hiểu? Hiểu được bài ca, hiểu được người ca, hiểu được trái tim trong lời ca?
Chàng không thể hát cho Uyển hậu. Con người dưới bộ áo lộng lẫy ấy mang thân phận gì? Kế mẫu? Hoàng hậu? Hoàng thái hậu? Hay tình nhân? Ẩn trong tấm thân tuyệt mỹ ấy là trái tim như thế nào? Vô Loan không hiểu được Uyển hậu.
Chàng cũng không thể hát cho Thanh Nữ. Mắt nàng trong vắt, trong vắt như hồ nước, mơ hồ trước mọi hiểm ác trên cõi thế tục này. Nàng yêu trong sáng, trong sáng đến nỗi người ta đâm hoài nghi, liệu đó có phải là tình yêu, hay chỉ như trò chơi đối với một đứa trẻ chưa hiểu biết. Vô Loan cảm thấy, Thanh Nữ không hiểu được mình.
“Trong núi có cây, cây có cành, lòng thϊếp yêu chàng, chàng đâu có biết.”
Nhưng cuối cùng ‘Việt Nhân Ca’ vẫn vang lên một lần nữa, chính là lúc Thanh Nữ phải chết. Độc dược thiêu đốt gan ruột nàng, nhưng điều gì đã giúp nàng gắng gượng hát trọn bài ca? Vô Loan cuối cùng đã cảm nhận ý tình nàng. Cặp mắt nàng vẫn trong trẻo như bao giờ, té ra, chính Vô Loan mới là người không hiểu được Thanh Nữ.
Người con gái nước Việt dùng ngôn ngữ của mình để hát, bài ca đã được lệnh doãn của Ngạc Quân Tử Tích dịch ra tiếng Sở, có lẽ sau một lần phiên dịch như vậy, đã mất đi tư vị thực sự của nó. Phải chăng tâm sự của người con gái chèo thuyền và nụ cười của hoàng tử chỉ là một sự hiểu lầm đẹp đẽ, bởi sau những cảnh thương hải tang điền, thực ra vẫn còn canh cánh một câu “chàng có biết đâu”.
Cái này quan trọng đây. Ta cũng nghĩ thế. Con gái sao mà chèo thuyền nhỉ)
Phần lớn ý kiến cho rằng Việt nhân ở đây là một người con gái. Tuy nhiên cũng lại có ý kiến cho rằng Việt nhân ở đây là phu chèo thuyền. “Câu chuyện Ngạc Quân Tử Tích và người chèo thuyền được Trang Tân mượn để nói về quan hệ địa vị giữa ông và một người đàn ông khác – Sở Tương Thành Vương; và lời lẽ bài hát (theo bản dịch tiếng Hán phổ biến) chưa đủ vị lãng mạn của một bài tình ca (nhận xét của Chu Hy đời Tống) [Tây Khất Thuật 2004]. Một số tác giả còn đi quá xa khi cho rằng hình ảnh Ngạc Quân Tử Tích ôm chầm lấy “phu chèo thuyền” là biểu hiện của quan hệ đồng tính đầu tiên trong lịch sử phương Đông!”
, dù sao khi vòng đu quay đi tới điểm cao nhất cũng đừng nhắc tới những truyện khác.
“Hồi còn nhỏ luôn khinh thường vòng đu quay và ngựa gỗ xoay tròn, cảm thấy thập phần nhàm chán, nhưng mụ mụ rất thích, vì thế không có biện pháp, luôn bị kéo đi cùng.” Cận Thần ngưng thần nhìn ra ngoài cửa sổ, trên mặt lại hiện ra biểu tình hoảng hốt.
Chí Hạo trong lòng cuống cuồng, yết hầu giống như bị một đống sợi len loạn xạ chắn ngang, đợi cho giảm bớt được trùng vây lao ra, cư nhiên vẫn chỉ là ba chữ kia:“Thực xin lỗi.”
Cận Thần bất đắc dĩ:“Sao em cũng chỉ nói ‘ thực xin lỗi ’ vậy?”
“Ừ!” Chí Hạo đại quẫn.
“Miệng ngốc như thế, năm đó sao tán được bạn gái a?”
“Thật sự là đáng thương!” Cận Thần mỉm cười, tùy tay vuốt loạn tóc Chí Hạo.
Chí Hạo trong lòng vẫn còn có một nghi vấn, nếu đã như vậy liền đánh bạo hỏi ra:“Vì sao anh thích em?”
“Là em thích anh trước a!” Cận Thần lại lộ ra vẻ mặt kinh ngạc.
“Anh sớm biết rằng em thích anh sao?” Chí Hạo kích động.
“Anh cũng không phải người mù.” Cận Thần cười yếu ớt.
“Chính là……” Chí Hạo lấy lại bình tĩnh:“Nhiều người thích anh như vậy, vì cái gì lại chọn em?”
“Không biết…… Cảm thấy rất thoải mái, không nghĩ cự tuyệt, cho nên liền……”
“Nhưng bọn họ đều xinh đẹp như vậy……” Không thể trách cậu tự ti, có vài vị, thật là nghiêng nước nghiêng thành.
Cận Thần cười rộ lên, vươn tay sờ sờ hai má Chí Hạo:“Có xinh đẹp hay không, nhìn mãi cũng chỉ có như thế, huống chi em lại không khó nhìn nha.” Lời này cũng không phải là lời an ủi cho cậu vui vẻ, Chí Hạo ngày thường thanh tú, mi dài mắt phượng, mũi thẳng, hảo hảo chỉnh sửa lại một chút cũng thành một gã tiểu sinh anh tuấn.
“A, nhiều khuyết điểm như vậy……” Cận Thần làm ra bộ dáng đau đầu:“Bất quá cũng tốt, dù sao khuyết điểm của em nhiều hơn, nhưng em lại tự biết chiếu cố bản thân, anh cũng không cần cố gắng duy trì hình tượng, bố trí các loại trò chơi làm em vui vẻ.”
“Vậy là anh chăm sóc em ít hơn bọn họ!?” Chí Hạo hiển nhiên còn chưa đủ ngốc.
“Anh bạn à, em sẽ không thích mấy thứ chăm sóc này đâu.” Cận Thần có chút bất đắc dĩ.
Cũng phải…… Chí Hạo nhíu mày, nhưng trong lòng vẫn có nho nhỏ bất bình.
Kim tịch hà tịch hề?
Kim nhật hà nhật hề?
Sơn hữu mộc hề mộc hữu chi, tâm duyệt quân hề quân bất tri. (**)
Chí Hạo nhớ rõ hồi nhỏ mụ mụ cậu vẫn hay hát những câu hát đó, lúc cậu còn rất rất nhỏ, mụ mụ thường ôm cậu, hát khúc ca trong mưa cùng ánh dương ở miền Nam Đài Loan, mãi thật lâu sau cậu mới biết được ca từ đó có từ rất xa xưa, là một chuyện xưa vĩnh hằng.
Chiều tối hôm nay, người cậu si mê đang ở bên cạnh, cậu hẳn phải rất thỏa mãn, nhưng người này lại rất quái lạ, anh hoàn toàn không hiểu suy nghĩ của cậu, tựa hồ có thể nhận bất cứ thứ gì, vô luận chuyện thương tâm đến như thế nào, từ trong miệng anh nói ra đều giống như tự thuật, toàn bộ không kịch liệt oán giận, cũng không ghi hận bất luận kẻ nào.
“Khi chia tay anh
cũng không buồn sao?”
“Đương nhiên sẽ.” Cận Thần hoàn toàn hiểu được cậu muốn nói gì:“Dù gặp gỡ như tình thiên phích lịch đánh tới, chia tay cũng sẽ thấy trống rỗng, tay chân vô lực. Bất quá thời gian có thể xóa đi hết thảy, dù là chuyện gì cũng phải sống tiếp, ba ngày là có thể buông.”
“Chỉ là có người sẽ rối rắm cả đời.” Chí Hạo vẫn nhớ tới mẹ, ở Nam Đài Loan không khí ẩm ướt trút hơi thở cuối cùng, trong mắt vẫn có thù hận sâu đậm.
“Anh tương đối dễ thông suốt.”
A, quả nhiên, anh không có chuyện gì là khó thông suốt sao?
Chí Hạo tin tưởng, nếu có một ngày cậu rời anh đi, người này quyết không có ba giây buồn thương, cũng không cần ba ngày đã khôi phục. Tâm tình cậu uể oải, vươn tay chặt chẽ ôm lấy bả vai anh, không chịu buông tay.
“Làm sao vậy?”
“Không cần ồn!” Chí Hạo nhíu mày, ngẩng đầu hôn lên môi anh, mặc kệ nó. Dù sao đôi môi này hiện tại cậu còn có thể dùng, vậy hưởng thụ rồi nói sau.
“Kỹ thuật của em có tiến bộ.” Cận Thần nheo mắt lại.
“Có ý gì, là nói nguyên lai kĩ thuật của em thực tồi sao?”
Chí Hạo vén tay áo tái chiến, dùng hết thế võ can mình, rốt cục Cận Thần đè lại tay cậu, nhẹ giọng thở dốc, bỡn cợt nói:“Em tính ở trong này làm sao?”
Chí Hạo mặt tối sầm, bất mãn vùi đầu vào tay, Cận Thần ha hả cười, đưa cậu ôm vào l*иg ngực.
Cậu nhóc này, Cận Thần có nét kinh ngạc nhàn nhạt, anh cũng không phải là lão chủ chứa, cũng không thích cùng người khác tan vỡ, lúc đó cũng rất khổ sở, nhưng anh không thích làm người đáng thương.
Không cần tố khổ để tranh thủ sự đồng tình, không cần giả đáng thương, nếu lame vậy thì lâu ngày chính mình cũng sẽ tin tưởng, mình là một người đáng thương
Nhưng, ánh mắt Chí Hạo nóng bỏng mà chân thành lại làm anh trở nên yếu đuối, kể ra được chuyện xảy ra lúc ấy, tựa như có cảm giác thoải mái, giống như khóc ra được nước mắt, đây là điều mà thật lâu anh chưa từng trải qua.
——————————————————————–
(**) Trích trong: Việt Nhân Ca
今夕何夕兮，搴舟中流。
今日何日兮，得与王子同舟。 蒙羞被好兮，不訾诟耻。 心几烦而不绝兮，得知王子。 山有木兮木有枝，心悦君兮知不知？ – Kim tịch hà tịch hề, Khiên chu trung lưu Kim nhật hà nhật hề, đắc dữ vương tử đồng chu Mông tu bị hảo hề, Bất tư cấu sỉ Tâm cơ kỷ phiền nhi bất tuyệt hề, Đắc tri vương tử Sơn hữu mộc hề, Mộc hữu chi Tâm duyệt quân hề, Quân bất tri… – Chiều hôm nay là chiều gì vậy! Em chèo thuyền nhỏ bơi giữa dòng Ngày hôm nay là ngày gì vậy! Em được cùng thuyền với vương tử chàng! Vương tử thích em chăng? Em không nghĩ gì khác. Em ngây ngô khờ dại Chẳng ngờ lại gặp được chàng! Trên núi có cây, trên cây có cành! Mà lòng em mến chàng, chàng lại chẳng hay.
Thấy sự tích cảm động nên nhét dzô
’Việt Nhân Ca’ trôi qua thời Xuân Thu, vang vọng ở đất Sở. Người con gái nước Việt tay khua đôi mái chèo, đẩy từng gợn sóng lăn tăn. Lời ca nàng chứa chan mến yêu, sóng mắt nàng đong đầy khát vọng, nhưng con tim nàng thẹn thùng tự ti. Trong cuốn kỳ thư ‘Thuyết Uyển’ có ghi chép câu chuyện này, vương tử nước Sở là Ngạc Quân Tử Tích cuối cùng đã xao xuyến bởi lời ca, mỉm cười ôm người con gái vào lòng.
Chàng hoàng tử bạch y như tuyết, ẩn sau chiếc mặt nạ đã đánh mất nụ cười. ‘Việt Nhân Ca’ của chàng là nỗi đau đớn về cái chết của người cha, sự nghi ngờ về âm mưu của người chú soán ngôi. ‘Việt Nhân Ca’ của chàng đã bị vùi kín dưới ánh đao ánh kiếm.
Chàng hát cho ai nghe đây? Ai muốn nghe? Ai chịu hiểu? Hiểu được bài ca, hiểu được người ca, hiểu được trái tim trong lời ca?
Chàng không thể hát cho Uyển hậu. Con người dưới bộ áo lộng lẫy ấy mang thân phận gì? Kế mẫu? Hoàng hậu? Hoàng thái hậu? Hay tình nhân? Ẩn trong tấm thân tuyệt mỹ ấy là trái tim như thế nào? Vô Loan không hiểu được Uyển hậu.
Chàng cũng không thể hát cho Thanh Nữ. Mắt nàng trong vắt, trong vắt như hồ nước, mơ hồ trước mọi hiểm ác trên cõi thế tục này. Nàng yêu trong sáng, trong sáng đến nỗi người ta đâm hoài nghi, liệu đó có phải là tình yêu, hay chỉ như trò chơi đối với một đứa trẻ chưa hiểu biết. Vô Loan cảm thấy, Thanh Nữ không hiểu được mình.
“Trong núi có cây, cây có cành, lòng thϊếp yêu chàng, chàng đâu có biết.”
Nhưng cuối cùng ‘Việt Nhân Ca’ vẫn vang lên một lần nữa, chính là lúc Thanh Nữ phải chết. Độc dược thiêu đốt gan ruột nàng, nhưng điều gì đã giúp nàng gắng gượng hát trọn bài ca? Vô Loan cuối cùng đã cảm nhận ý tình nàng. Cặp mắt nàng vẫn trong trẻo như bao giờ, té ra, chính Vô Loan mới là người không hiểu được Thanh Nữ.
Người con gái nước Việt dùng ngôn ngữ của mình để hát, bài ca đã được lệnh doãn của Ngạc Quân Tử Tích dịch ra tiếng Sở, có lẽ sau một lần phiên dịch như vậy, đã mất đi tư vị thực sự của nó. Phải chăng tâm sự của người con gái chèo thuyền và nụ cười của hoàng tử chỉ là một sự hiểu lầm đẹp đẽ, bởi sau những cảnh thương hải tang điền, thực ra vẫn còn canh cánh một câu “chàng có biết đâu”.
Cái này quan trọng đây. Ta cũng nghĩ thế. Con gái sao mà chèo thuyền nhỉ)
Phần lớn ý kiến cho rằng Việt nhân ở đây là một người con gái. Tuy nhiên cũng lại có ý kiến cho rằng Việt nhân ở đây là phu chèo thuyền. “Câu chuyện Ngạc Quân Tử Tích và người chèo thuyền được Trang Tân mượn để nói về quan hệ địa vị giữa ông và một người đàn ông khác – Sở Tương Thành Vương; và lời lẽ bài hát (theo bản dịch tiếng Hán phổ biến) chưa đủ vị lãng mạn của một bài tình ca (nhận xét của Chu Hy đời Tống) [Tây Khất Thuật 2004]. Một số tác giả còn đi quá xa khi cho rằng hình ảnh Ngạc Quân Tử Tích ôm chầm lấy “phu chèo thuyền” là biểu hiện của quan hệ đồng tính đầu tiên trong lịch sử phương Đông!”
