Chương 8
Trên đường từ nhà giam tới hỏa đài, trên mỏm đá bên bãi biển có một tòa giáo đường nhỏ mặt ngó ra biển. Vị trí của giáo đường cheo leo trên mỏm đá. Một con sóc bước vào lối cửa chính cũng không ra lọt bằng lối nào khác, ngoại trừ một khung cửa sổ cao.
Trông thấy tòa giáo đường, Tristan chợt nảy ra ý kiến tẩu thoát. Tristan nói với các vương tước:
“Hỡi các vương tước, kia là tòa giáo đường. Nhờ ơn Thượng Đế, quý vị hãy cho tôi bước vào cầu nguyện. Tôi không tránh khỏi chết. Tôi cần cầu nguyện để xin Thượng Đế ra ơn tha tội cho tôi đã xúc phạm nhiều tới Thượng Đế. Tòa giáo đường chỉ có một lối vào. Quý vị hãy sẳn sàng tay gươm, tôi làm sao trốn chạy được. Cầu nguyện xong, tôi sẽ trở lại để quý vị dẫn tôi tới chỗ chết.”
Một vương tước ngỏ ý:
“Chúng ta có thể cho phép hắn vào giáo đường cầu nguyện Thượng Đế một lần chót.”
Mọi người cắt sợi dây trói cho Tristan. Tristan vội vã chạy vào giáo đường, leo mau tới khung cửa sổ, mở cánh cửa rồi liều mình nhảy ra. Gió lớn thổi phồng nếp áo của Tristan. đẩy Tristan bay tới trên một phiến đá rộng. Từ đó, Tristan lại nhảy tiếp xuống. Lần này không gặp cơn gió, nhưng bên dưới là bùn ướt và cát, Tristan không bị thương. Bên ngoài các vương tước vui lòng đợi. Đợi mãi rất lâu.
Trong khi Tristan nhanh như con thú trong rừng ra sức chạy. Len lỏi bên sau những mô đá ngoài bãi biển, Tristan chạy thật mau, bên tai còn văng vẳng tiếng đám đông ồn ào và tiếng những cành nho và gai nhọn trên hỏa đài cháy nổ lốp bốp.
Gươm đeo ngang lưng, Governal cỡi ngựa trốn ra ngoài thành phố: nếu ở lại nhà vua dám bắt đưa lên hỏa đài thay thế cho Tristan. Thấp thoáng ngó thấy Governal từ xa, Tristan vội chạy lại gần lên tiếng gọi, Tristan nói với Governal:
“Thượng Đế đã cứu ta, nhưng ta chẳng thiết sống! Không có Iseut, đời sống trở nên vô nghĩa. Ta tẩu thoát được, nhưng Iseut ở lại để chịu chết thiêu. Iseut bị thiêu chết vì ta, ta quyết chết vì nàng.”
Governal đáp:
“Chủ tướng hãy can đảm lên! Cơ may chưa hẳn đã hết, chúng ta phải biết đón đợi thời cơ. Phía trước kia có một bụi rậm, chung quanh có hào sâu bao bọc. Chúng ta hãy núp nơi đó. Mọi người thường qua lại đây,chủ tướng sẽ có dịp hay biết tin tức về Iseut. Nếu Iseut bị chết thiêu, tôi xin thề trước mặt chúa con Đức Bà Marie, tôi sẽ không bao giờ ngủ dưới một mái nhà nếu chưa gϊếŧ chết hết những tên vương tước gian xảo và quay quắt đã gây nên cái chết của Iseut. Chủ tướng chớ nên nóng nảy, nếu chủ tướng vọng động bị hạ sát lúc này lấy ai để trả thù cho chủ tướng, cho Iseut?”
“Nhưng ta không còn cây gươm nữa.”
“Chủ tướng khỏi lo. Tôi đã đem theo đây.”
Tristan nén cơn buồn xuống, nói với Governal:
“Có cây gươm này, trên đời ta không còn sợ ai nữa, ngoại trừ Thượng Đế.”
Governal mỉm cười:
“Tôi còn giấu được cho chủ tướng một món, chắc chủ tướng rất hài lòng: đó là chiếc nón sắt rất nhỏ nhưng rất chắc.”
Tristan la lên:
“Hay quá! Mau đưa cho ta. Ta sẽ chạy bay tới hỏa đài, trước khi Iseut bị dẫn tới.”
“Không đâu, xin chủ tướng chớ vội. Thượng Đế sẽ cho chủ tướng một cơ hội để trả thù có khí thế hơn bây giờ. Dân chúng trong thành phố đang vây quanh nhà vua và hỏa đài. Nhà vua đã hạ lệnh treo cổ hết những ai để cho chủ tướng thoát khỏi. Ai chẳng biết lo thân mình hơn thương người. Không ai dám cứu chủ tướng đâu.”
Tristan khóc tức tưởi. Nếu không có thầy học ngăn cản Tristan đã liều thân lao tới, bất kể nguy hiểm.
Trong phòng giữ Iseut, một tên hầu chạy vào loan báo Tristan đã trốn thoát. Hay tin người yêu đã lọt khỏi vòng nguy hiểm, Iseut hết khóc.
“Xin cám ơn Thượng Đế. Bây giờ ta hết còn lo lắng nữa. Bây giờ ta có bị gϊếŧ hay không bị gϊếŧ, bị trói hay cởi trói, ta không còn quan tâm nữa.”
Dây trói cắt đứt từng đường máu trên tay Iseut, nàng không thấy đau. Máu chảy trên những ngón tay, nàng cũng không lưu ý.
Tin cấp báo đến tai nhà vua. Người cháu tội phạm đã trốn được qua ngả sau giáo đường. Nhà vua tái tím vì tức giận. Lệnh truyền dẫn giải Iseut được ban ra.
Dân chúng trông thấy hoàng hậu bị trói, đầu tóc rũ rượi. Trào làn sóng công phẫn lan rộng trong đám đông. Tiếng than vang lên: “Nhà vua hãy đoái thương hoàng hậu! Hoàng hậu trẻ dại, bọn gian xảo và quay quắt hèn hạ trả thù trên một người đàn bà yếu đuối. Lũ hèn nhát sẽ phải trả nợ! Nếu hoàng hậu bị tội, lũ hèn nhát sẽ phải trả nợ. Phải trả nợ!”
Hoàng hậu Iseut hai tay bị trói được đưa tới chân hỏa đài.
Hiệp sĩ Dinas, ở Lida, người hằng cảm mến Tristan, quỳ gối trước vua Marc:
“Tâu nhà vua, xin nhà vua hãy nghe lời tôi. Bấy lâu nay tôi trung thành phục vụ nhà vua. Trong quản hạt của tôi, không một ai có thể làm một điều gì phương hại đến uy quyền của nhà vua. Xin nhà vua hãy tha thứ cho hoàng hậu non dại. Nhà vua giận, hạ lệnh thiêu sống hoàng hậu, nhà vua làm vậy e rằng bất minh, tội phạm phải được xử án hẳn hoi. Tâu nhà vua, Tristan đã trốn thoát. Y thông thuộc đường lối trên lãnh thổ này. Y can đảm. Vì là cháu nhà vua mà y kính trọng, y sẽ không dám làm bậy đối với nhà vua. Nhưng đối với những kẻ thù của y, những vương tước đã tìm cách hãm hại y, y sẽ không tha. Đất nước này sẽ xảy ra những trường chiến đấu tai hại. Nếu hoàng hậu bị chết, không còn một điều gì có thể can ngăn y trả thù. Xin nhà vua nghĩ tình, nhà vua hãy trao hoàng hậu cho tôi xét xử.”
Vua Marc cầm tay Dinas đứng lên, nhưng nhà vua đáp:
“Khanh cứ yên tâm. Nhờ ơn Thánh Thomas, vụ đền tội của hoàng hậu sẽ được thi hành nhanh chóng.”
Dinas buồn rầu đứng lên:
“Tâu nhà vua, liền sau đây tôi cúi đầu trở về Lidan. Tôi không thể ngó thấy hoàng hậu bị chết thiêu. Tôi không thể nào cam tâm như vậy.”
Và Dinas lên ngựa, buồn rầu phóng đi, nhất định không ở lại trong triều của vua Marc nữa.
Iseut bị đưa tới trước hỏa đài rực lửa. Dân chúng chung quanh hốt hoảng la thét vang trời. Tiếng la thét chen lẫn với những lời nguyền rủa, nguyền rủa lũ vương tước gian xảo và quay quắt, nguyền rủa nhà vua bạc tình. Hoàng hậu Iseut đứng lặng, nước mắt tuôn lã chã trên gò má, trong chiếc áo trùng màu xám có thêu chỉ vàng. Tóc hoàng hậu, mái tóc dài duy nhất vàng óng như tơ, thả xuống tới gót chân. Cứ ngó nhan sắc của hoàng hậu, chỉ những kẻ gian xảo và quay quắt, hay tên lùn Froncin, mới hoan hỉ đợi cái chết của hoàng hậu.
Bỗng đâu, một đoàn người cùi lê lết kéo tới coi đám thiêu sống. Đám đông dãn ra trước đám người xâu xí, què cụt, mỗi người tay cầm cái mõ. Tên cầm đầu đám người cùi, tên Yvain, the thé nói lên với vua Marc:
“Hỡi nhà vua, nhà vua tính liệng cô gái này trong đống lửa? Nhà vua trừng phạt hoàng hậu như vậy cũng phải, nhưng trừng phạt như vậy mau lẹ quá. Hỏa đài thiêu cháy có bao lâu, cơn giận của nhà vua đâu đã nguôi. Nhà vua hãy nghe lời tôi, tôi xin bày một cách trừng phạt còn ghê gớm hơn sự chết. Nhà vua có ưng nghe lời tôi không?”
Vua Marc hoan hỉ nói:
“Trừng phạt cách nào, ngươi hãy nói cho ta nghe. Ta sẽ không quên công lao của nhà ngươi đâu. Của cải ta trong kho, nhà ngươi có quyền được hưởng.”
”Tâu nhà vua, nhà vua có trông thấy đây: lũ chúng tôi một trăm người. Một trăm đàn ông. Nhà vua hãy trao nàng Iseut cho chúng tôi để làm vợ chung của chúng tôi. Chúng tôi rất thèm đàn bà. Nhưng trên đời này không đàn bà nào chịu nổi chúng tôi. Thân thể chúng tôi nhơ nhớp, có người đàn bà nào dám gần, Iseut đang ở trong cảnh nhung lụa, quen với da thú, với nữ trang huy hoàng, được uống rượu ngon trong những căn phòng đá hoa lộng lẫy… Nhà vua hãy cho chúng tôi, chúng tôi đưa Iseut về sống trong hang động tồi tàn của chúng tôi. Iseut sẽ ăn thức ăn thừa mà người ta liệng cho chúng tôi. Iseut sẽ ngủ chung với chúng tôi. Khi đó Iseut sẽ thấy hỏa đài còn sung sướиɠ hơn.”
Nhà vua đứng lên, dáng suy nghĩ.
Iseut hốt hoảng la lên:
“Tâu nhà vua, nhà vua hãy xô thϊếp lên hỏa đài, xô thϊếp lên hỏa đài, đừng trao thϊếp cho lũ cùi, đừng trao thϊếp cho lũ cùi!”
Vua Marc lẳng lặng cầm tay Iseut trao cho tên cùi đầu đàn Yvain. Lũ cùi bạn reo hò vây quanh. Đám đông dân chúng rớt nước mắt, nhưng lặng lẽ cúi đầu. Cảnh hỏa đài rực lửa bỗng trở thành một đám tang lặng lẽ. Đám đông rớt nước mắt ngó theo Iseut bất động, bị lũ cùi reo hò xô đi với chúng.
Lũ cùi đi về hướng lùm cây, nơi Tristan ẩn núp.
Governal tinh mắt ngó thấy trước:
“Tristan, chúng dẫn Iseut đi về ngả này. Làm sao bây giờ?”
Tristan chỉ có một hành động, không lưỡng lự, không toan tính. Tristan xách gươm lao tới; trông thấy tên cùi hoan hỉ đi bên Iseut, Tristan nhảy ba bước tới trước mặt, vung gươm:
“Yvain, để hoàng hậu đứng lại đó: còn lũ các ngươi mau mau tẩu thoát, lưỡi gươm này không từ gϊếŧ chết cả những mạng cùi nếu cần bảo vệ hoàng hậu.”
Yvain không chịu thua, liệng áo ngoài xuống đất, hô đồng bọn:
“Gậy của các bạn đâu, hãy chứng tỏ lũ chúng ta là hạng người nào!”
Tristan nói vậy, nhưng cây gươm cũng e ngại trước đám đông không còn là người nữa. Governal đã giải quyết giùm Tristan rất mau lẹ bằng một khúc cây táng lên đầu Yvain. Yvain té xuống, đám cùi hè nhau bỏ chạy.
Truyền thuyết cho rằng vì Iseut, Tristan đã gϊếŧ chết Yvain. Sự thật Tristan là một hiệp sĩ. Để giải cứu Iseut, Tristan cũng ngần ngại không đυ.ng tới một tên cùi hỗn láo.
Trông thấy tòa giáo đường, Tristan chợt nảy ra ý kiến tẩu thoát. Tristan nói với các vương tước:
“Hỡi các vương tước, kia là tòa giáo đường. Nhờ ơn Thượng Đế, quý vị hãy cho tôi bước vào cầu nguyện. Tôi không tránh khỏi chết. Tôi cần cầu nguyện để xin Thượng Đế ra ơn tha tội cho tôi đã xúc phạm nhiều tới Thượng Đế. Tòa giáo đường chỉ có một lối vào. Quý vị hãy sẳn sàng tay gươm, tôi làm sao trốn chạy được. Cầu nguyện xong, tôi sẽ trở lại để quý vị dẫn tôi tới chỗ chết.”
Một vương tước ngỏ ý:
Mọi người cắt sợi dây trói cho Tristan. Tristan vội vã chạy vào giáo đường, leo mau tới khung cửa sổ, mở cánh cửa rồi liều mình nhảy ra. Gió lớn thổi phồng nếp áo của Tristan. đẩy Tristan bay tới trên một phiến đá rộng. Từ đó, Tristan lại nhảy tiếp xuống. Lần này không gặp cơn gió, nhưng bên dưới là bùn ướt và cát, Tristan không bị thương. Bên ngoài các vương tước vui lòng đợi. Đợi mãi rất lâu.
Trong khi Tristan nhanh như con thú trong rừng ra sức chạy. Len lỏi bên sau những mô đá ngoài bãi biển, Tristan chạy thật mau, bên tai còn văng vẳng tiếng đám đông ồn ào và tiếng những cành nho và gai nhọn trên hỏa đài cháy nổ lốp bốp.
Gươm đeo ngang lưng, Governal cỡi ngựa trốn ra ngoài thành phố: nếu ở lại nhà vua dám bắt đưa lên hỏa đài thay thế cho Tristan. Thấp thoáng ngó thấy Governal từ xa, Tristan vội chạy lại gần lên tiếng gọi, Tristan nói với Governal:
Governal đáp:
“Chủ tướng hãy can đảm lên! Cơ may chưa hẳn đã hết, chúng ta phải biết đón đợi thời cơ. Phía trước kia có một bụi rậm, chung quanh có hào sâu bao bọc. Chúng ta hãy núp nơi đó. Mọi người thường qua lại đây,chủ tướng sẽ có dịp hay biết tin tức về Iseut. Nếu Iseut bị chết thiêu, tôi xin thề trước mặt chúa con Đức Bà Marie, tôi sẽ không bao giờ ngủ dưới một mái nhà nếu chưa gϊếŧ chết hết những tên vương tước gian xảo và quay quắt đã gây nên cái chết của Iseut. Chủ tướng chớ nên nóng nảy, nếu chủ tướng vọng động bị hạ sát lúc này lấy ai để trả thù cho chủ tướng, cho Iseut?”
“Chủ tướng khỏi lo. Tôi đã đem theo đây.”
Tristan nén cơn buồn xuống, nói với Governal:
“Có cây gươm này, trên đời ta không còn sợ ai nữa, ngoại trừ Thượng Đế.”
Governal mỉm cười:
“Tôi còn giấu được cho chủ tướng một món, chắc chủ tướng rất hài lòng: đó là chiếc nón sắt rất nhỏ nhưng rất chắc.”
Tristan la lên:
“Hay quá! Mau đưa cho ta. Ta sẽ chạy bay tới hỏa đài, trước khi Iseut bị dẫn tới.”
“Không đâu, xin chủ tướng chớ vội. Thượng Đế sẽ cho chủ tướng một cơ hội để trả thù có khí thế hơn bây giờ. Dân chúng trong thành phố đang vây quanh nhà vua và hỏa đài. Nhà vua đã hạ lệnh treo cổ hết những ai để cho chủ tướng thoát khỏi. Ai chẳng biết lo thân mình hơn thương người. Không ai dám cứu chủ tướng đâu.”
Tristan khóc tức tưởi. Nếu không có thầy học ngăn cản Tristan đã liều thân lao tới, bất kể nguy hiểm.
Trong phòng giữ Iseut, một tên hầu chạy vào loan báo Tristan đã trốn thoát. Hay tin người yêu đã lọt khỏi vòng nguy hiểm, Iseut hết khóc.
“Xin cám ơn Thượng Đế. Bây giờ ta hết còn lo lắng nữa. Bây giờ ta có bị gϊếŧ hay không bị gϊếŧ, bị trói hay cởi trói, ta không còn quan tâm nữa.”
Dây trói cắt đứt từng đường máu trên tay Iseut, nàng không thấy đau. Máu chảy trên những ngón tay, nàng cũng không lưu ý.
Tin cấp báo đến tai nhà vua. Người cháu tội phạm đã trốn được qua ngả sau giáo đường. Nhà vua tái tím vì tức giận. Lệnh truyền dẫn giải Iseut được ban ra.
Dân chúng trông thấy hoàng hậu bị trói, đầu tóc rũ rượi. Trào làn sóng công phẫn lan rộng trong đám đông. Tiếng than vang lên: “Nhà vua hãy đoái thương hoàng hậu! Hoàng hậu trẻ dại, bọn gian xảo và quay quắt hèn hạ trả thù trên một người đàn bà yếu đuối. Lũ hèn nhát sẽ phải trả nợ! Nếu hoàng hậu bị tội, lũ hèn nhát sẽ phải trả nợ. Phải trả nợ!”
Hoàng hậu Iseut hai tay bị trói được đưa tới chân hỏa đài.
Hiệp sĩ Dinas, ở Lida, người hằng cảm mến Tristan, quỳ gối trước vua Marc:
“Tâu nhà vua, xin nhà vua hãy nghe lời tôi. Bấy lâu nay tôi trung thành phục vụ nhà vua. Trong quản hạt của tôi, không một ai có thể làm một điều gì phương hại đến uy quyền của nhà vua. Xin nhà vua hãy tha thứ cho hoàng hậu non dại. Nhà vua giận, hạ lệnh thiêu sống hoàng hậu, nhà vua làm vậy e rằng bất minh, tội phạm phải được xử án hẳn hoi. Tâu nhà vua, Tristan đã trốn thoát. Y thông thuộc đường lối trên lãnh thổ này. Y can đảm. Vì là cháu nhà vua mà y kính trọng, y sẽ không dám làm bậy đối với nhà vua. Nhưng đối với những kẻ thù của y, những vương tước đã tìm cách hãm hại y, y sẽ không tha. Đất nước này sẽ xảy ra những trường chiến đấu tai hại. Nếu hoàng hậu bị chết, không còn một điều gì có thể can ngăn y trả thù. Xin nhà vua nghĩ tình, nhà vua hãy trao hoàng hậu cho tôi xét xử.”
Vua Marc cầm tay Dinas đứng lên, nhưng nhà vua đáp:
“Khanh cứ yên tâm. Nhờ ơn Thánh Thomas, vụ đền tội của hoàng hậu sẽ được thi hành nhanh chóng.”
Dinas buồn rầu đứng lên:
“Tâu nhà vua, liền sau đây tôi cúi đầu trở về Lidan. Tôi không thể ngó thấy hoàng hậu bị chết thiêu. Tôi không thể nào cam tâm như vậy.”
Và Dinas lên ngựa, buồn rầu phóng đi, nhất định không ở lại trong triều của vua Marc nữa.
Iseut bị đưa tới trước hỏa đài rực lửa. Dân chúng chung quanh hốt hoảng la thét vang trời. Tiếng la thét chen lẫn với những lời nguyền rủa, nguyền rủa lũ vương tước gian xảo và quay quắt, nguyền rủa nhà vua bạc tình. Hoàng hậu Iseut đứng lặng, nước mắt tuôn lã chã trên gò má, trong chiếc áo trùng màu xám có thêu chỉ vàng. Tóc hoàng hậu, mái tóc dài duy nhất vàng óng như tơ, thả xuống tới gót chân. Cứ ngó nhan sắc của hoàng hậu, chỉ những kẻ gian xảo và quay quắt, hay tên lùn Froncin, mới hoan hỉ đợi cái chết của hoàng hậu.
Bỗng đâu, một đoàn người cùi lê lết kéo tới coi đám thiêu sống. Đám đông dãn ra trước đám người xâu xí, què cụt, mỗi người tay cầm cái mõ. Tên cầm đầu đám người cùi, tên Yvain, the thé nói lên với vua Marc:
“Hỡi nhà vua, nhà vua tính liệng cô gái này trong đống lửa? Nhà vua trừng phạt hoàng hậu như vậy cũng phải, nhưng trừng phạt như vậy mau lẹ quá. Hỏa đài thiêu cháy có bao lâu, cơn giận của nhà vua đâu đã nguôi. Nhà vua hãy nghe lời tôi, tôi xin bày một cách trừng phạt còn ghê gớm hơn sự chết. Nhà vua có ưng nghe lời tôi không?”
Vua Marc hoan hỉ nói:
“Trừng phạt cách nào, ngươi hãy nói cho ta nghe. Ta sẽ không quên công lao của nhà ngươi đâu. Của cải ta trong kho, nhà ngươi có quyền được hưởng.”
”Tâu nhà vua, nhà vua có trông thấy đây: lũ chúng tôi một trăm người. Một trăm đàn ông. Nhà vua hãy trao nàng Iseut cho chúng tôi để làm vợ chung của chúng tôi. Chúng tôi rất thèm đàn bà. Nhưng trên đời này không đàn bà nào chịu nổi chúng tôi. Thân thể chúng tôi nhơ nhớp, có người đàn bà nào dám gần, Iseut đang ở trong cảnh nhung lụa, quen với da thú, với nữ trang huy hoàng, được uống rượu ngon trong những căn phòng đá hoa lộng lẫy… Nhà vua hãy cho chúng tôi, chúng tôi đưa Iseut về sống trong hang động tồi tàn của chúng tôi. Iseut sẽ ăn thức ăn thừa mà người ta liệng cho chúng tôi. Iseut sẽ ngủ chung với chúng tôi. Khi đó Iseut sẽ thấy hỏa đài còn sung sướиɠ hơn.”
Nhà vua đứng lên, dáng suy nghĩ.
Iseut hốt hoảng la lên:
“Tâu nhà vua, nhà vua hãy xô thϊếp lên hỏa đài, xô thϊếp lên hỏa đài, đừng trao thϊếp cho lũ cùi, đừng trao thϊếp cho lũ cùi!”
Vua Marc lẳng lặng cầm tay Iseut trao cho tên cùi đầu đàn Yvain. Lũ cùi bạn reo hò vây quanh. Đám đông dân chúng rớt nước mắt, nhưng lặng lẽ cúi đầu. Cảnh hỏa đài rực lửa bỗng trở thành một đám tang lặng lẽ. Đám đông rớt nước mắt ngó theo Iseut bất động, bị lũ cùi reo hò xô đi với chúng.
Lũ cùi đi về hướng lùm cây, nơi Tristan ẩn núp.
Governal tinh mắt ngó thấy trước:
“Tristan, chúng dẫn Iseut đi về ngả này. Làm sao bây giờ?”
Tristan chỉ có một hành động, không lưỡng lự, không toan tính. Tristan xách gươm lao tới; trông thấy tên cùi hoan hỉ đi bên Iseut, Tristan nhảy ba bước tới trước mặt, vung gươm:
“Yvain, để hoàng hậu đứng lại đó: còn lũ các ngươi mau mau tẩu thoát, lưỡi gươm này không từ gϊếŧ chết cả những mạng cùi nếu cần bảo vệ hoàng hậu.”
Yvain không chịu thua, liệng áo ngoài xuống đất, hô đồng bọn:
“Gậy của các bạn đâu, hãy chứng tỏ lũ chúng ta là hạng người nào!”
Tristan nói vậy, nhưng cây gươm cũng e ngại trước đám đông không còn là người nữa. Governal đã giải quyết giùm Tristan rất mau lẹ bằng một khúc cây táng lên đầu Yvain. Yvain té xuống, đám cùi hè nhau bỏ chạy.
Truyền thuyết cho rằng vì Iseut, Tristan đã gϊếŧ chết Yvain. Sự thật Tristan là một hiệp sĩ. Để giải cứu Iseut, Tristan cũng ngần ngại không đυ.ng tới một tên cùi hỗn láo.
