Phàm trong thiên hạ, giang sơn chuyển tay từ kẻ này sang kẻ khác, dẫu không phải chuyện sớm chiều, cũng chẳng phải điều dị biệt. Nội trong Trung Nguyên, vốn cũng chia năm xẻ bảy chẳng biết bao lần. Tam Quốc Ngụy Thục Ngô tranh bá, khi Tư Mã Viêm quy về một mối, lập ra nhà Tấn thì vì quá đỗi kinh sợ ngoại tộc mà để xảy ra nạn Bát Vương. Tấn sụp đổ, toàn cõi lại chia ra tới chục tiểu quốc, thủ tiêu lẫn nhau lập ra không biết bao nhiêu tiểu quốc lắt nhắt. Các tộc người Hồ xâm nhập vào Trung Nguyên, các tiểu vương cũng mở cửa cho mà vào, trợ lực cho người Hán tự diệt người Hán.
Ngay cả khi triều Đường cực thịnh, các tộc từ tận Hồi Hột xa xôi vẫn đâm được gốc rễ vào sâu bản triều. Vì lẽ đó nên khi đất nước chia năm xẻ bảy, rồi lại về một mối lần nữa, Tống triều hòa hoãn, bạc nhược sao có thể ngăn Bắc tộc lộng hành? Liêu triều lấy đất của nhà Tống phương Bắc, dẫu lấy tập tục người Trung Nguyên, nhưng nguồn cội vẫn là người Khiết Đan. Đất Trung Nguyên mất vào tay Khiết Đan từ tận thời Tấn, Tống triều chẳng thể nào thu hồi, thế là lại nhờ ngoại tộc Nữ Chân. Nữ Chân lật đổ triều Liêu, lập nên nhà Kim, tự gọi mình là chính tộc Trung Nguyên, âu cũng chỉ là vòng quay của thế sự.
Vì lẽ đó mà, chưa đầy một trăm năm sau, tới lượt Kim triều-tự xưng chính tộc Trung Nguyên-đứng trước bờ vực diệt vọng trước người Hung Nô phương Bắc.